Wśród traw u stóp Kopca Wandy, gdzie legenda splata się z rzeczywistością, po raz czwarty zagości Strawa pod Kopcem Wandy – Przywitanie Lata 2025. To wydarzenie nie jest tylko piknikiem czy festynem – to podróż w czasie, do świata słowiańskich rytuałów, wiary w moc przyrody i wspólnotowego przeżywania najkrótszej nocy w roku. Inspirowane Nocą Kupały spotkanie po raz kolejny pokaże, jak wciąż aktualna może być tradycja, która nie potrzebuje pisma, by przetrwać – wystarczy pieśń, ziele i gest.
Między mitami a rzeczywistością – inspiracje słowiańskim dziedzictwem
Tegoroczna edycja inspirowana jest wierzeniami, mitami i rytuałami ochronnymi Słowian. Choć dawni Słowianie nie pozostawili pisemnych źródeł dotyczących symboliki, ich znaczenie przetrwało w kulturze ludowej, sztuce oraz współczesnych interpretacjach. Wydarzenie pod Kopcem Wandy jest również pomysłem na reinterpretację słowiańskiego dziedzictwa. Podczas tej najkrótszej nocy przeniesiemy się w czasie do świata naszych przodków – życia zgodnego z cyklem pór roku, w bliskim kontakcie z żywiołami i dawnymi obrzędami.
A co tym razem czeka nas w programie? Rozpoczniemy od warsztatów archeologicznych i dyskusji na temat historii zapisanej w znaleziskach archeologicznych. Wspólnie z edukatorami i archeologami spróbujemy dotknąć przeszłości i sprawdzić, ile fascynujących informacji można odczytać z fragmentów glinianych naczyń czy dawnego uzbrojenia. Ponadto czekają na Was warsztaty plecenia wianków słowiańskich, haftowanie roślinnych wzorów oraz tworzenia amuletów ze słomy, opowieści o słowiańskich rytuałach i symbolice ziół. Nie zabraknie muzyki na żywo: posłuchamy dawnych słowiańskich pieśni obrzędowych oraz wspólnie pośpiewamy przy ognisku. A odważnych zaprosimy do Chatki Szeptuchy, która uchyli rąbka tajemnicy dotyczącej przyszłości. Wszystkie zaaranżowane dla Was aktywności mają na celu niespieszny w nich udział, pełen beztroski i radości z nadchodzącego lata.
Historia zaklęta w przedmiotach – warsztaty archeologiczne z pasją
18.00-18.40 Czy przedmioty kłamią, czyli jak (nie)czytać historii zapisanej w obiektach. Prelekcja tłumaczona na PJM i warsztaty archeologiczne
W ostatnich latach zwyczaje i wierzenia dawnych Słowian przeżywają prawdziwy renesans. Przypominane i rekonstruowane są dawne praktyki, obrzędy i tradycje. Ale co, o ile w ogóle, o tych dawnych światach może nam powiedzieć archeologia? Na te – i wiele innych – pytań spróbujemy odpowiedzieć podczas tegorocznej Strawy pod Kopcem Wandy. Wspólnie z nami będzie można dotknąć przeszłości i przekonać się, ile fascynujących informacji można odczytać z fragmentów glinianych naczyń czy dawnego uzbrojenia. W tych wyjątkowych, plenerowych okolicznościach spotkamy się z Maciejem Siedleckim i Wojciechem Wichnerą – archeologami, edukatorami i pasjonatami dziejów minionych. Porozmawiamy wspólnie o tym, co tak naprawdę możemy dziś powiedzieć o pierwszych Słowianach, o ich zwyczajach, rytuałach i życiu codziennym.
Wianki z intencją – rękodzieło, ziele i duch kobiecej mocy
18.00-21.00 Z wiankiem na głowie – warsztaty plecenia wianków słowiańskich
W czasie Nocy Kupały zapraszamy Was na warsztaty plecenia wianków – wspólnie stworzymy coś pięknego, zanurzymy się w naturze i dawnych tradycjach. To tutaj, wśród traw i dzikich kwiatów, nauczymy się pleść wianki tak, jak robiły to kiedyś słowiańskie dziewczęta – z intencją miłości, ochrony i nowego początku. A może, jak mówi legenda, duch królowej Wandy wciąż czuwa nad tym miejscem i wysłuchuje szeptanych życzeń? Przyjdź, jeśli chcesz poczuć magię tej wyjątkowej nocy, zanurzyć dłonie w pachnących ziołach i stworzyć coś pięknego – dla siebie, dla kogoś bliskiego. Kwiaty i materiały zapewniamy na miejscu, mile widziane przyniesienie też własnych roślin.
Zapisy na warsztaty plecenia wianków słowiańskich:
- do potwierdzenia zgłoszenia potrzeba: imię i nazwisko + tel. kontaktowy + email.
- podanie na którą godzinową turę jest zapis
- do wydarzenia można zapisać tylko siebie + dziecko jeśli w warsztatach bierze udział też osoba niepełnoletnia, nie można zapisać koleżanek, znajomych
- każdy zgłasza się indywidualnie,
- zgłoszenie niekompletne nie będą rozpatrywane.
Warsztaty odbędą się w 4 turach: I tura 18:00 – 18:30, II tura 18:40-19:10, III tura: 19:20 – 19:50, IV tura 20:00 – 20:30. (IV tura warsztatów z tłumaczeniem na PJM).
Liczba miejsc ograniczona.
Zapisy na adres: ola.wyszynska@fundacjaecotravel.pl
Dla małych odkrywców – twórcze działania w Szałasie Malucha
18.00-20.00 Szałas Malucha – strefa twórczych działań dla dzieci
Zapraszamy do wspólnego tkania szałasu, w którym zadziać się będą mogły sprawy wyjątkowe. Wypełnimy przestrzeń magicznymi dźwiękami i stworzymy obronne amulety z naturalnych materiałów. Poszukamy, co w naturze może wydawać dźwięk i wspólnie pomuzykujemy na trawie. A jaki możemy zrobić obraz z natury? Z pewnością utkamy i upleciemy baśniowe i zielone opowieści.
(I tura 18.00-18.50, przerwa, II tura 19.00-19.50). Dzieci pozostają pod opieką rodziców lub opiekunów
Słoma, która chroni i bawi – magia ludowego rękodzieła
18.00-20.00 Słomiany zapał – warsztaty tworzenia zabawek i amuletów – Żywa Pracownia
Jednym z najłatwiej dostępnych materiałów rękodzielniczych na wsi była słoma. Jako podstawowy składnik wielu dzieł sztuki ludowej – tych praktycznych i tych bardziej artystycznych – znajdowała szereg zastosowań: od wyplatanych koszy i kapeluszy po zabawki, ozdoby i elementy plastyki obrzędowej. Podczas warsztatów nauczymy się tworzyć ze słomy małe koziołki, ptaszki i ludziki – według wzorów, które odnaleźć można w wielu kulturach – m.in. słowiańskich oraz skandynawskich. Słomiane figurki w zależności nadanej im przez twórców funkcji staną się zabawkami, amuletami lub eleganckimi dekoracjami. Do pracy wykorzystamy pełną symboliki, pachnącą słomę żytnią.
Do warsztatów dołączać będzie można w dowolnym momencie. Warsztaty odbędą się w dwóch godzinnych turach (I tura 18.00-19.00, przerwa, II tura 19.15-20.15)
Haftowana opowieść – gorsety z przeszłości na drzewach
18.00-20.00 Instalacja HAFTY NA DRZEWACH – Żywa Pracownia
To już wieloletnia tradycja Żywej – każdego roku wspólnie haftujemy unikalny wzór na wielkiej tkaninie rozwieszonej między drzewami podczas plenerowych wydarzeń, które zasilamy naszą żywą przestrzenią warsztatową. W inspiracją do wzoru na tkaninie, do współtworzenia której zapraszamy obecnie, stały się hafty z gorsetów krakowskich. Na kanwę o długości ponad 5 metrów przenieśliśmy autentyczne wzory haftów z misternie zdobionych gorsetów znajdujących się w zbiorach Muzeum Etnograficznego w Krakowie. Jak wygląda haftowanie w wersji makro? Zasadę używania piły – „moja – twoja” – przełożymy na nasze warunki haftując tkaninę w parach, podając sobie igłę. W ten sposób na tkaninie pojawią się wszelkiego kształtu i rozmiaru kwiaty, listki i winne grona prosto z niemal 100-letnich gorsetów z Krakowskich okolic – Zielonek, Bolechowic, Luboczy i Zalasu. Oprócz włóczki, którą zastąpimy mulinę, naszą tkaninę ozdobimy upcyclingowymi cekinami ze sprasowanych kapsli.
Zielnik pełen zaklęć – opowieści o mocy świętojańskich ziół
18.30-20.30 Zaklęte Ziele – opowieści o magii ziół
Wierzono, że zioła zbierane w Noc Świętojańską mają wyjątkową moc. W dawnych rytuałach i zaklęciach były nie tylko pomocą, ale i tarczą – chroniły domy, odpędzały złe moce, przyciągały pomyślność i miłość, odczyniały uroki. Dlatego właśnie w ten wyjątkowy czas zapraszamy na spotkanie z magią roślin codziennych, ale jednocześnie niezwykłych – dziurawca, bylicy, krwawnika, brzozy. Wspólnie odkryjemy, jakie opowieści kryją!
Dziejawa na żywo – ogień, wróżby i życie dawnych Słowian
18.00-21.00 Pokazy i animacje – GRUPA DZIEJAWA
19.00-19.30 inscenizacja wróżby konnej według kronikarza Thietmara z Merseburga dla wojowników – Wydarzenie tłumaczone na PJM.
Wśród atrakcji grupy Dziejawa znajdą się m.in. stanowisko krzesania ognia oraz stoisko z replikami przedmiotów z epoki wczesnego średniowiecza: od broni poprzez warsztat tkacki, kuchnię naszych przodków, skrzynię z biżuterią aż do słowiańskiej garderoby. Wysłuchamy również słowiańskich opowieści i zagadek, poćwiczymy się w szermierce, przymierzymy stoje lub elementy bojowe. Grupa DZIEJAWA zaprasza również do wysłuchania opowieści o wróżbach i rytuałach dawnych Słowian. Podczas tej edycji będzie niecodzienna okazja odwiedzenia Chatki Szeptuchy i wysłuchania wróżby! W programie również wyjątkowy pokaz łucznictwa konnego oraz inscenizacja wróżby konnej dla wojowników według kronikarza Thietmara z Merseburga.
Pieśni z przeszłości – koncert Orkiestry Czarne Pióra
19.30-20.30 Koncert Orkiestry Czarne Pióra
Orkiestra Czarne Pióra to pięcioro muzyków, którzy postanowili połączyć swoje siły i dotychczasowe doświadczenia w ramach nowej formacji muzycznej. Grają muzykę wywodzącą się z tradycji ludowych, zarówno z repertuaru kapel wiejskich jak i miejskich orkiestr podwórkowych. Czerpią głównie z muzycznych tradycji Krakowa jako wielowiekowego tygla kulturowego, w którym spotykały się i mieszały wpływy kultur muzycznych nie tylko polskich, ale też żydowskich, węgierskich, romskich i innych. Muzykę traktują jako narzędzie prowokujące, umożliwiające i spajające spotkania.
Podczas Strawy sięgną do tradycji sobótkowych – pojawią się dawne słowiańskie pieśni
obrzędowe, ludowa liryka miłosna, tradycyjne korowody i żwawa muzyka do tańca.
Orkiestra Czarne Pióra to:
Zofia Szyrajew – instrumenty perkusyjne, śpiew
Cecylia Malik – skrzypce
Anna Psuty-Zając – akordeon, śpiew
Michał Oramus – klarnet, saksofon, śpiew
Adam Tuba Ludowa – tuba
Głosy kobiet – grupa CHMARA i śpiew o duszy i wspólnocie
20.30-21.30 CHMARA – występ grupy kobiecej.
Chmara – kobieca grupa śpiewacza prowadzona przez Aleksandrę Zawłocką (Harmonia Głosu i Ciała).
Zbieramy piękne melodie i harmonie, aby wnieść w nie swojego ducha, ożywić je i poczuć ich wielką moc. Fascynują nas historie i tradycje zaklęte w dawnych pieśniach, łączy nas uwielbienie melodii i polifonii. W starych pieśniach odnajdujemy miejsce na własną wrażliwość i osobistą historię oraz postrzeganie świata.
Ogień na zakończenie – wspólne ognisko 21:00
Przybliżony program wydarzenia:
18.15-19.00 Czy przedmioty kłamią, czyli jak (nie)czytać historii zapisanej w obiektach. Wydarzenie tłumaczone na PJM.
18.30-20.30 Z wiankiem na głowie – warsztaty plecenia wianków słowiańskich (zapisy obowiązkowe!)
18.00- 20.00 Słomiany zapał – warsztaty Żywa Pracownia
18.00- 20.00 Hafty na drzewach. Żywa Pracownia
18.00-20.00 Szałas Malucha – strefa twórczych działań dla dzieci
18.30-20.30 Zaklęte Ziele – opowieści o ziołach. Magdalena Petryna “Wilczy Las”
18.00-21.00 Gry, zabawy i animacje GRUPA DZIEJAWA
18.00-21.00 warsztaty i zagadki Muzeum Archeologicznego
19.00-19.30 inscenizacja wróżby konnej według kronikarza Thietmara z Merseburga dla wojowników GRUPA DZIEJAWA. Wydarzenie tłumaczone na PJM.
19.30-20.30 koncert orkiestry Czarne Pióra
20.40-21.40 Śpiewy z grupą kobiecą CHMARA
21.00-22.00 Rozpalenie ogniska
Prosimy o zabranie niezbędnego ekwipunku piknikowicza, zwłaszcza koców piknikowych. Podczas wydarzenia zadbaliśmy również o strawę dla ciała w specjalnie zaaranżowanej strefie gastronomicznej.
Pomysłodawcą wydarzenia plenerowego „Strawa pod Kopcem Wandy” jest Fundacja EcoTravel.
Od 2022 roku organizatorem wydarzenia jest Ośrodek Kultury Norwida.
Projekt realizowany przy wsparciu finansowym Województwa Małopolskiego.